BRZOZA

BRZOZA BRODAWKOWATA Betula verrucosa

[ang: common birch, fr: bouleau verruqueux, niem: Rauch-Birke]

Brzoza brodawkowata zwana też brzozą zwisłą jest smukłym, jednopiennym drzewem o wysokości 10-20 m. Kora młodych drzew jest brązowa, później biała - łuszczy się okrężnie i przechodzi w czarną spękaną. Korona jest silnie rozwinięta z długimi, cienkimi i zwisającymi z konarów gałązkami. Młode gałązki są ciemne, nieowłosione z kropelkami żywicy. Liście trójkątne lub rombowate, podwójnie piłkowane, u nasady klinowate, całobrzegie. Rozdzielnopłciowe kwiaty są zebrane w zwisające kwiatostany (męskie długości do 8 cm, żeńskie do 4 cm). Kwitnie w kwietniu i na początku maja. Owocem jest orzeszek z 2 błoniastymi skrzydełkami.

Występuje w lasach i na zrębach, najczęściej na stanowiskach suchych i piaszczystych. Jest pospolita na niżu i w niższych położeniach górskich. Można spotkać też brzozę omszoną o identycznym zastosowaniu i gałązkach wzniesionych. Wykorzystywany jest pachnący, łagodny sok, który pozyskuje się wiosną w czasie pierwszych słonecznych dni, przed rozwinięciem liści. Można to robić na kilka sposobów: 1. Nacięcie pnia w kształcie litery V lub Y, 2. Wydrążenie otworu (ten sposób lubię najbardziej) lub obcięcie gałązki i podłożenie naczynia tak, aby sok skapywał do niego. Może przy tym się przydać rurka lub słomka. Dziennie można uzyskać z jednego drzewa 0,5-3 litrów soku. Po zakończeniu pozyskiwania soku nawiert wystarczy zatkać kawałkiem drewna. Sok brzozowy można zagęścić przez odparowanie do syropu zawierającego 60% cukru. Ponieważ pozyskiwanie soku uszkadza drzewo - jest to w Polsce oficjalnie zabronione. Leśnicy jednak traktują brzozę jak chwast leśny, więc może da się z nimi dogadać. Ewentualnie można do tego celu wykorzystać drzewa przeznaczone do wycięcia.
Spożywać można również łyko i kambium znajdujące się pod korą. Najsłodsze są na wiosnę, ale można je jeść również później. Można je mielić lub gotować pocięte w wąskie paski - jak makaron.
Również młode liście i kwiatostan są jadalne, ale nie tak słodkie.

Biała kora, którą niektórzy zalecają jeść jak makaron ma smak i wartość odżywczą... papieru. Za to jest z niej doskonała hubka i rozpałka. Można również pociąć korę na paski i pleść z nich koszyki.

Napar z liści ma działanie moczopędnie i łagodnie napotnie. Stosuje się go w chorobach nerek, reumatyzmie, depresjach, zewnętrznie do przemywania i regeneracji naskórka. Przy oparzeniach i otarciach skóry można stosować okłady ze świeżych liści brzozy.

BRZOZA OMSZONA Betula pubescens [ang: downy birch, fr: bouleau blanc, niem: Moor-Birke]

     

Brzoza jest drzewem wysokości 10-20 m. Kora na całym pniu jest biała i gładka aż do starości. Młode gałązki są czerwonawo czarne, omszone. Liście jajowato eliptyczne o lekko zaostrzonych wierzchołkach, brzegiem nierówno płytko piłkowane, w spodzie w kątach nerwów mają kępki włosków. Kwiaty męskie i żeńskie zebrane w walcowate kwiatostany - kotki. Kwitnie w kwietniu i maju, równocześnie z rozwojem liści. Owocem jest drobny orzeszek z 2 błoniastymi skrzydełkami o połowę szerszymi od samego orzeszka.

Występuje w wilgotnych lasach liściastych, na torfowiskach, brzegach rzek i bagnach. Na całym niżu jest pospolita, w górach rzadka.